یکی از مهمترین مباحث در هر کار و فعالیتی در ابتدا استفاده از لوازم و تجهیزات ایمنی بشمار میرود و رعایت اصول ایمنی نقش مهمی در حفاظت از کارکنان صنعتی و مشاغل مختلف در مقابل حوادث محیطی ایفا می کند. در این مطلب شما را بصورت کلی با این بحث آشنا میکنیم، لطفا تا پایان مطلب همراه ما باشید …
تاثیرات متقابل سلامت و کار در محیط کار
سلامت شغلی برای فعالان گوناگون در صحنه های اجتماعی اعم از صنایع یا غیر از آن، از مواردی است که سازمان جهانی بهداشت، توجه زیادی به آن معطوف داشته و همه ساله رهنمودهای تخصصی ارزشمندی را در این مقوله به صورت کتاب و جزوه منتشر می کند و در اختیار سازمانهای بهداشتی کشورهای جهان قرار می دهد.
به تازگی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، کتاب آموزش سلامت شغلی – از انتشارات سازمانی جهانی بهداشت (دفتر منطقه مدیترانه شرقی) را ترجمه و منتشر کرده است. در این مقاله از کتاب یاد شده با سلامت شغلی، تاثیرات متقابل سلامت و کار و عوامل ارتقای سلامت در محیط کار آشنا می شویم.
سلامت شغلی، فعالیتی است چند نظامه که دارای اهداف زیر است:
- حفاظت و ارتقای سلامتی کارگران از طریق پیشگیری و کنترل بیماری ها و حوادث شغلی و حذف عوامل شغلی و شرایط مخاطره آمیز به منظور دستیابی به ایمنی و بهداشت در کار
- توسعه و ارتقای سطح سلامت و ایمنی در کار، محیط های کار و سازمان های کاری
- بهبود رفاه اجتماعی، روانی و جسمی کارگران و حفظ و ارتقای ظرفیت های کاری آنها و همچنین ارتقای شغلی و اجتماعی مربوط به کار.
- توانمندسازی کارگران برای هدایت یک زندگی مولد اقتصادی و اجتماعی و همچنین مشارکت مؤثر در راستای توسعه پایدار.
- سلامت شغلی تدریجاً از شکل یک علم تک محوری با نگرش خاص به ریسک خارج شده و به یک رویکرد جامع و چند نظامه که به رفاه و سلامت اجتماعی، روانی و جسمی و همچنین سلامت عمومی و توسعه فردی می اندیشد تبدیل شده است.
● تاثیر متقابل سلامت و کار
از آنجا که در هر جامعه اصلی ترین حاصل کار مواردی چون تولید، توزیع کالا و خدمات است، لذا اهمیت اقتصادی و اجتماعی آن توجه قابل ملاحظه ای را می طلبد. با وجود اینکه تحقیقات اخیر نشان داده، کار می تواند در شکل گیری اعتماد به نفس و احساس نظم، که به نوعی از لحاظ اصول روان شناختی حائز اهمیت بی نظیر و حیاتی است نقش مهمی را ایفا کند، لیکن نسبت به اهمیت کار برای افراد، توجه کافی مبذول نشده است.
کار عاملی نیرومند در شکل گیری احساس هویت فردی محسوب می شود. کار میتواند شور و شوق زندگی را افزایش داده و الگوهای چرخشی روز، هفته، ماه و سال را تعیین کند. این باور وجود دارد که کارهایی که دستاوردهای اقتصادی را به همراه ندارند از قبیل مراقبت از کودک، نگهداری از سالخوردگان و فعالیت های داوطلبانه نیز پاداش خود را داشته و باعث رضایت شخصی می شوند. اثرات مثبت کار بر سلامتیارتباط دو طرفه: بین افراد و محیط کاری فیزیکی و روانشناختی آنها تعامل دو طرفه و پیوسته ای وجود دارد. محیط کار ممکن است هم بصورت مثبت و هم منفی روی سلامت و بهداشت افراد تاثیر داشته باشد، از طرفی بهره وری نیز تحت تاثیر وضعیت آسایش روانی و فیزیکی کارگر است.
وقتی که کار، منظم و ثمربخش باشد می تواند به عنوان یک عامل مهم در ارتقای سطح سلامت و تندرستی محسوب شود. به عنوان مثال کارگرانی که معلولیت جزیی دارند ممکن است از طریق انجام وظایف شغلی متناسب با توانایی ها و محدودیت های فیزیکی و روانی آنها، مورد نوتوانی قرار گیرند که بدین ترتیب ظرفیت کاری آنها بطور قابل ملاحظه ای افزایش می یابد. با این حال این واقعیت که کار می تواند اثرات مثبتی بر سلامتی داشته باشد، بطور کامل مورد توجه قرار نگرفته است و در این راستا بسط و توسعه دانش ارگونومی و فیزیولوژی کار و کاربرد آن می تواند در ارتقای سطح سلامت کارگران مؤثر واقع شود.
● مخاطرات بهداشتی
زمانی که کار همراه با مخاطرات بهداشتی باشد می تواند باعث بروز بیماری های شغلی و یا تشدید بیماری های غیرشغلی شود و یا یکی از علل چند گانه سایر بیماری ها باشد. در کشور های در حال توسعه که کارها بطور روز افزون در حال مکانیزه شدن است، تعدادی از مراحل کار به گونه ای ایجاد شده و توسعه یافتند که با کارگران به عنوان ابزار تولید رفتار شده و زندگی و سلامتی آنها در معرض ریسک فاکتورهای مختلف قرار دارد. تجربه هایی که در طی انقلاب صنعتی در کشورهای مختلف بدست آمده را باید در برنامه ریزی برای امور سلامت در کشورهای در حال توسعه، برای اجتناب از بروز مشکلات یاد شده، مدنظر قرار داد.
موفق ترین سازمان ها از نظر مسائل اقتصادی نشان داده اند که محیط های کاری که بر اساس اصول صحیح ارگونومی ایمنی و بهداشت حرفه ای طراحی شده اند از نظر تولید و بهره وری نیز بیشترین پایداری را به خود اختصاص داده اند.
● سلامت، محیط کار، اقتصاد و توسعه پایدار
موفق ترین سازمان ها از نظر مسائل اقتصادی نشان داده اند که محیط های کاری که بر اساس اصول صحیح ارگونومی، ایمنی و بهداشت حرفه ای طراحی شده اند، از نظر تولید و بهره وری نیز بیشترین پایداری را به خود اختصاص داده اند. بطور کلی دستیابی به اقتصادی سالم، کیفیت بالای تولید و ارایه خدمات و بهره وری طولانی مدت درمواردی که نیروی کار در معرض مخاطرات ایمنی و بهداشتی باشند مشکل خواهد بود.اصل اول بیانیه ریو در خصوص محیط و توسعه (کنفرانس سازمان ملل متحد در مورد محیط و توسعه، ریودوژانیرو-۱۹۹۲) می گوید: انسان محور توسعه پایدار است و شایسته داشتن زندگی مولد و سالم و هماهنگ با محیط زیست می باشد. توسعه پایدار بعنوان یک استراتژی برای »رفع نیازهای بشر امروز بدون بروز اثرات سوء بهداشتی و زیست محیطی و بدون وارد آوردن خسارت به منابع جهانی و در واقع بدون تهدید نسل های آینده در رفع نیازهایشان« تعریف می شود.
از دیدگاه سلامت شغلی، اصول یاد شده به معنی رفع نیازهای مادی از طریق کار و تولید بدون بروز خطراتی برای سلامت انسان، اکوسیستم و دیگر منابع و همچنین بهداشت جامعه، چه به صورت کوتاه مدت و چه دراز مدت می باشد. سلامت شغلی جزء اساسی ابعاد بهداشتی – اجتماعی در اصول توسعه پایدار محسوب می شود.
سلامت شغلی از طریق زیر می تواند به عنوان مرکز و محور توسعه پایدار باشد:
– پیشگیری از حوادث شغلی، صدمات و آسیب ها و بیماری ها، حفاظت کارگران در مقابل فشارهای روانی و فیزیکی با استفاده مناسب از منابع و همچنین به حداقل رساندن خسارت های جانی و مالی
– تبیین اهداف ایمنی و بهداشتی محیط های کار برای استفاده از تکنولوژی به طریق ایمن، با صرف انرژی کمتر، تولید و پخش مواد سمی کمتر، و تولید کمتر مواد زاید (تکنولوژی سبز). در بسیاری از کشورها، مقررات سلامت شغلی استفاده از بهترین روش های فنی تولید را الزامی کرده است.
– رویکردهای مطرح در سلامت شغلی می تواند تسهیلاتی را برای ارتقای سطح کیفی تولیدات، مدیریت تولید و فرآیندها فراهم کرده و به جلوگیری از اتلاف بی مورد انرژی و مواد و پیشگیری از مشکلات ناخواسته محیطی کمک کند.
– بسیاری از مشکلات و مخاطرات محیطی ناشی از محیط های کار از جمله صنایع، فعالیت های کشاورزی و خدمات حمل و نقل می باشد. افرادی که در زمینه ایمنی و بهداشت شغلی مسئول هستند به خوبی از فرآیندها و عوامل زیان آور اطلاع دارند. اطلاعات مربوطه اغلب در همان مراحل اولیه بروز مشکلات در اختیار آنها قرار دارد و آنها را قادر به بکارگیری روش های پیشگیری اولیه می کند. امری که در صورت آزاد شدن مواد خطرناک در محیط، دیگر امکان پذیر نیست.
– تاثیر سلامت شغلی بر حفاظت محیط از صنعت هم مؤثر و هم از نظر اقتصادی اثربخش است. در بسیاری از کشورهای صنعتی اقداماتی در راستای ایجاد ارتباط هر چه بیشتر بین بهداشت شغلی و بهداشت محیط در حال انجام است.
– خدمات سلامت شغلی با هدف حصول اطمینان از سلامت، ایمنی، رفاه و توانمندی کارگران انجام می گیرد. نیروی کار با انگیزه، مولد و با کیفیت مطلوب تضمینی برای تولید سالم مواد، کالا و خدمات بوده و ضامن اجرای اصول توسعه پایدار است.
– اکثر مخاطرات بهداشت محیطی که بعدها تاثیرات بهداشتی آنها روی افراد جامعه شناخته شده، ابتدا در محیط های کاری تشخیص داده شده اند. محیط های کار به نوعی یک سیستم اعلام خطر به موقع برای مخاطرات بهداشت محیطی محسوب می شوند و از طرفی الگوهای مؤثری را برای فعالیت های پیشگیرانه فراهم می سازند.
– برای بسیاری از بزرگسالان، محیط های کاری در مقایسه با دیگر محیط ها بیشترین فشارهای کاری و استرس های روان شناختی، ارگونومیک، فیزیکی و شیمیایی را سبب می شود. اصل مطرح در بیانیه »ریو« در خصوص وجود یک زندگی مولد و سالم، بویژه در محیط های کاربرد داشته و برقراری و کاربرد اصول سلامت شغلی را می طلبد.
– محیط های عمومی و اکوسیستم بطور مستقیم یا غیرمستقیم روی سلامت نیروی کار در مشاغل مختلف مثل امور کشاورزی، معدن، ماهیگیری و امور تولیدی اثرگذار هستند. بین سلامت شغلی و ایمنی از یک سو و سلامت شغلی و توسعه سالم محیطی از سوی دیگر ارتباطی دو طرفه وجود دارد.
– یک خط مشی و سیاست اشتغال که دستیابی به کار و اشتغال را برای هر فرد فراهم کرده و افراد را در جهت بقا و پایداری آنها و خانوادهایشان یاری می کنم، اهمیت یکسانی هم در سلامت و رفاه فردی و هم در توسعه اقتصادی – اجتماعی جوامع و کشورها دارد. فراهم سازی بیشترین امکان اشتغال در واقع یک عامل کلیدی در جهت توسعه اجتماعی پایدار، ثابت و ایمن برای کشورها تلقی می شود و در نقطه مقابل نرخ بالای بیکاری و مشکلات ناشی از آن چنین توسعه ای را تهدید می کند.
– در کشورهای روبه رشد بهداشت و سلامت خانواده کاملاً به سلامت و مولد بودن اعضای شاغل خانواده وابسته است، از اینرو بسیاری از افراد اجتماع به سلامت نیروی کار وابسته اند. در مواردی که حفاظت اجتماعی سازماندهی شده ای وجود نداشته باشد، از دست رفتن سلامت، زندگی یا ظرفیت کاری فرد شاغل یک خانوار، به مفهوم وارد آمدن فشارهای شدیدی بر کل خانواده خواهد بود و باعث بروز تاثیرات غیرمستقیمی در بهداشت، رفاه و اقتصاد اجتماع در مقایسه وسیع تر و حتی نسل های آینده می شود.
سلامت شغلی فاکتور اساسی و مؤثر در ابعاد بهداشتی و اجتماعی توسعه محسوب می شود. فعالیت ها و خدمات بهداشت حرفه ای مجموعه ای از فعالیت های کلیدی چنین توسعه ای را فراهم می آورند.
کار بعنوان عامل ارتقا سطح سلامت سازمان جهانی بهداشت (WHO) ، سلامتی را بعنوان رفاه اجتماعی، فیزیکی و روانی و نه تنها نبود بیماری یا عارضه تعریف کرده است. با توجه به مطالعات انجام شده از سوی سازمان جهانی بهداشت بر روی تشخیص زودرس آسیب های بهداشتی ناشی از تماس های شغلی با مخاطرات مختلف، »بهداشت و سلامتی، دلالت دارد بر راهی برای عملکرد در محیط های مختلف از جمله محیط های کار، زندگی و حتی اوقات فراغت، سلامتی نه تنها به معنای رهایی از درد و بیماری است بلکه به مفهوم آزادی برای نیل به مراقبت و بسط و توسعه قابلیت های فردی می باشد.
پنجاه شعار ایمنی
دو کلمه حرف حساب !!
شما کارفرمای گرامی با نصب و درمعرض دید قراردادن شعارهای ایمنی زیر یاهر شعاری که به سلامت و ایمنی کار کمک کنه میتونید ایمنی در محل کار رو ملکه ذهن کارگراتون بکنید و صد البته شما کارگر زحمتکش و محترم هم با رعایت این نکات ضمن لذت بردن از محیط کار و انجام شغلتون از حضور در محلی امن وایمن سلامتی و آسایش رو به خودتون، همکاران و خانواده محترمتون هدیه کنید:
۱- اول ایمنی، بعد کار.
۲- ایمنی اولین اصل ضروری صنعت به شمار می رود.
۳- ابزار های دستی را روی کف زمین، در راهروها نگذارید.
۴- استفاده از گوشی در محیط های پر سر و صدا الزامی است.
۵- آمار نشان می دهد که اکثر حوادث ناگوار نتیجه یک بی احتیاطی کوچک است.
۶- اولین اشتباه، آخرین اشتباه است.
۷- احتیاط کن تا بیشتر زندگی کنی!
۸- از حوادث پیشگیری کنید اما نه با حرف بلکه با عمل.
۹- ایمنی زمانی حاصل می شود که بدانیم چگونه از خطر دور شویم.
۱۰- حمل یکباره چند بسته خطرناک است. اینکار را با بار کمتر و چند بار انجام دهید.
۱۱- شوخی های خطرناک در محیط کار یکی از مهمترین عوامل ایجاد حادثه است.
۱۲- از زیر بار معلق و ناپایدار عبور نکنید.
۱۳- استفاده از لوازم حفاظت فردی در کار با مواد شیمیایی ضروری است.
۱۴- هر کس مسئول ایمنی خود است.
۱۵- ابزار کار را در جیب خود قرار ندهید.
۱۶- از آلوده شدن زخم به گرد و غبار و یا تماس با ابزار کار خودداری کنید.
۱۷- از تجربه دیگران استفاده کنید.
۱۸- ابزار ناقص را کنار بگذارید.
۱۹- ایمنی ضامن سلامتی است.
۲۰- شانس یعنی چه؟ دستورالعمل های کار را مو به مو اجرا کنید.
۲۱- برق خادمی است که قاتل هم می تواند باشد.
۲۲- به دستور العمل ها و علائم ایمنی توجه کنید.
۲۳- بهتر است از تجارت مصدومین پند بگیریم تا خود مصدوم نشویم.
۲۴- برای انجام کار با ابزار و وسایل مختلف ، باید از دستکش های مناسب آن کار استفاده نمود.
۲۵- با رعایت اصول ایمنی ، از افزایش آمار حوادث جلوگیری کنیم.
۲۶- بهای هر حادثه همیشه سنگین است.
۲۷- به ایمنی فکر کنید.
۲۸- بعد از اتمام کار، وسایل و ابزار کار را در محل مخصوص خود قرار دهید.
۲۹- برق کسی را دوست دارد که از او بترسد.
۳۰- برای نظافت ماشین یا روغن کاری آن ، ابتدا ماشین را متوقف سازید. سپس حفاظ آن را بردارید.
۳۱- به محض زخمی شدن دست یا سایر اعضاء از کمک های اولیه استفاده کنید، کوچکترین جراحت و خراش می تواند سلامتی شما را بخطر اندازد.
۳۲- پیشگیری موثرتر از درمان است.
۳۳- پیشگیری امروز را به علاج فردا موکول نکنید .
۳۴- چون برق دیده نمیشود ، هیچگاه کابل را لمس نکنید .
۳۵- حادثه به خودی خود اتفاق نمی افتد بلکه علتی دارد .
۳۶- حوادث را قبل از وقوع پیش بینی کنید .
۳۷- روز خوش ، روز بدون حادثه است .
۳۸- حوادث قابل پیشگیری است .
۳۹- حفاظت جان کارکنان بسیار ساده تر و بهتر از جبران خسارت ناشی از حوادث در محیط کار است.
۴۰- دانستن نکات ایمنی کافی نیست به آنها عمل کنید.
۴۱- درب های خروجی و راهروهای منتهی به آن باید همیشه آزاد باشد تا کارگران بتوانند هنگام بروز حریق در اسراع وقت از آن خارج شوند.
۴۲- شست و شوی لباس با بنزین و مواد نفتی جان عده ای را به آتش کشیده است. لازم نیست شما هم آن را آزمایش کنید.
۴۳- صرف هزینه جهت حفاظت و ایمنی یکنوع سرمایه گذاری است.
۴۴- طریقه ی صحیح انجام کار را از سرپرست خود بیاموزید.
۴۵- عدم رعایت ایمنی = وقوع حادثه.
۴۶- فقط شما هستید که موقع زخمی شدن رنج و زیان می بینید.
۴۷- فقط عینک و دستکش قابل تعویض هستند نه چشمها و دستها!!
۴۸- قبل از توقف ماشین حفاظ را برندارید.
۴۹- قسمتهای گردنده بدون حفاظ خطرناکترین قسمت ماشین آلات است.
۵۰- کارگر محتاط و تابع مقررات دچار حادثه نمی شود.
متمنی است در صورتی که دوستان و اساتید اهل فن، مطلب مرتبط با نوشتار این مقاله در اختیار دارند بعد از ثبت نامدر سامانه از طریق راههای ارتباطی در صفحه تماس با ما، برای بخش تحریریه ارسال فرمایید تا با نام و لینک خودشان در صفحه نمایش داده شود… پیشاپیش قدردان لطف شما هستیم.
با تشکر